Nấm Đông Trùng Hạ Thảo trong tự nhiên
Đông Trùng Hạ Thảo (ĐTHT) trong tự nhiên có nhiều loài, phổ biến hơn cả là nấm Đông Trùng Hạ Thảo có tên gọi khoa học trong tiếng Anh: Cordyceps sinensis và Cordyceps militaris.
Nấm Cordyceps sinensis trong tự nhiên thường mọc ở độ cao trên 3000m, ở vùng Tây Tạng hay trên dãy núi cao Hymalaya, nấm Ophiocordyceps sinensis ký sinh trên xác con trùng chết, theo tiếng Hán – Việt gọi là Đông Trùng Hạ Thảo.
- Tham khảo nấm Đông Trùng Hạ Thảo trên wikipedia
Như vậy, xác con trùng chỉ là môi trường để cây nấm Ophiocordyceps sinensis sống ký sinh và hút dưỡng chất từ sự phân hủy của con trùng chết và các chất hữu cơ xung quanh được chuyển hóa và nuôi cây nấm phát triển, hoàn toàn không có con nào gọi là con Đông Trùng Hạ Thảo hay có loài nào nửa con – nửa cây như sự tưởng tượng của một số người hiểu sai về nấm ĐTHT.
Nhiều người lầm tưởng, ĐTHT là một loài nửa con (côn trùng) và nửa cây (thực vật).
Về mặt khoa học không bao giờ có điều đó, nó cũng như câu chuyện nàng tiên nửa người – nửa cá trong truyện viễn tưởng để làm giàu sức tưởng tượng của trẻ con.
Trong tự nhiên, loài nấm ĐTHT sống ký sinh trên xác côn trùng, loài bướm để hút dưỡng chất nên khi cây nấm nhú lên thường có màu nâu đất bám vào.
Ngày nay, nấm ĐTHT trong tự nhiên rất hiếm, hiếm không phải vì công dụng tuyệt diệu như sự đồn thổi mà hiếm vì sự khai thác quá mức và sự thay đổi của môi trường.
Trên thị trường có một số công ty quảng cáo là con ĐTHT thì khách hàng nên cảnh giác, vì ĐTHT chỉ là một loài nấm, không phải là một loài con hoặc là một loài nửa con – nửa cây.
Một số kẻ trục lợi theo tâm lý nhận thức của khách hàng đã cấy cây nấm Ophiocordyceps sinensis hoặc cây nấm Cordyceps militaris vào con bướm, con trùng, con nhộng tằm đang sống (hoặc nhộng đã chết); sau một thời gian phát triển, cây nấm bám vào xác con nhộng tằm chết để “làm đẹp” thị hiếu và đánh lừa nhận thức của khách hàng hiểu chưa đúng về nấm ĐTHT.
Nấm Đông Trùng Hạ Thảo nuôi cấy trong môi trường sinh học
Đa số dòng nấm ĐTHT nuôi cấy trong môi trường sinh học là dòng Cordyceps militaris.
Thay vì môi trường dưỡng chất từ sự phân hủy xác con trùng chết để cây nấm lớn lên trong môi trường sinh học, người ta tạo ra các đế có nguồn dưỡng chất tương tự để cây nấm có được nguồn dinh dưỡng và phát triển.
Với sản phẩm là Đế ĐTHT như trong ảnh, khách hàng thường mua về để ngâm rượu, nấu cháo hoặc khai thác ở dạng nghiền thành bột, sấy khô cây nấm, hoặc ngâm và pha chế thành dạng nước để thành sản phẩm bán ra thị trường.
Ngoài ra, trong môi trường sinh học, còn có công nghệ và quy trình tách chiết sợi thể nấm dạng xốp và dạng lỏng. Trước đây, ở Hà Nội có một số đơn vị đã sử dụng công nghệ tách chiết hệ sợi nấm dạng lỏng và khi xét nghiệm, phân tích các chỉ số hoạt chất như: polysacharid, axit amin, adenosine… thường cao hơn nhiều lần so với giai đoạn đã hình thành cây nấm (quả thể). Tuy nhiên, với công nghệ tách chiết hệ sợi nấm dạng lỏng, do khó loại bỏ những thành phần ký sinh không có lợi khác nên hiện nay công nghệ này đã không được áp dụng tại các cơ sở nuôi trồng nấm ĐTHT.
Công ty TNHH Công nghệ và Dược phẩm Biocare là đơn vị tiên phong ở Việt Nam đã sử dụng công nghệ tách chiết hệ sợi thể nấm ở dạng xốp.
Hình 1: Quy trình nghiên cứu
Hình 2: Nhân giống nấm ĐTHT
Hình 3: Nuối cấy hệ sợi ĐTHT
Hình 4, 5: Quy trình hấp, sấy xử lý sau thu hoạch
Hình 6: Bột ĐTHT hệ sợi nguyên chất 100%
Ưu điểm công nghệ tách chiết hệ sợi của Biocare
- Vào giai đoạn sợi thể (hay hệ sợi), các thành phần dinh dưỡng, các hoạt chất có hoạt tính sinh dược học của nấm như polysacharid, các axit amin, nguyên tố vi lượng,… đa dạng nhất và chiếm hàm lượng cao nhất;
- Ở giai đoạn sợi thể các polysacharid có hoạt tính sinh học cao nhất, các chất hữu cơ chưa bị phân giải để tạo quả thể;
- Ở giai đoạn sợi thể vách và màng tế bào chưa bị Xenlulozơ hóa như giai đoạn quả thể nên các chất trong tế bào dễ dàng được giải phóng giúp cơ thể hấp thụ nhanh và hiệu quả hơn;
- Khi dùng công nghệ sinh học hiện đại ngay ở giai đoạn hệ sợi đã hạn chế được các nguyên tố kim loại nặng như đồng, chì, cacdimi… các độc tố do các nấm lạ nhiễm vào nấm mà vẫn đảm bảo có đủ các nguyên tố vi lượng hữu ích khác;
- Sử dụng công nghệ sinh học cao, kiểm soát được quá trình ươm sợi nên tránh được thừa hoặc thiếu những nguyên tố vi lượng, yếu tố gây mất cân bằng sinh học. Điều này rất ý nghĩa trong đời sống sinh học vì các nguyên tố vi lượng tham gia xúc tác các phản ứng sinh học nên chỉ cần sai lệch một lượng nhỏ là có thể ảnh hưởng đến cơ thể;
- Giai đoạn sợi thể các sợi nấm phát triển mạnh mẽ đã tiết ra các enzim ngoại bào để thủy phân môi trường theo hướng có lợi, làm tăng các hoạt chất có tính dược lý cao như polysacharid, axit amin, adenosine, …Đặc biệt trong đó, polysacharid cao gấp 20-25 lần so với giai đoạn quả thể.
Bằng công nghệ tách chiết hệ sợi, Biocare cho ra đời dòng sản phẩm Đông Trùng Hạ Thảo hệ sợi nguyên chất 100%.
Vì sao tách chiết hệ sợi nấm ĐTHT lại cho các hoạt chất có lợi cho sức khỏe cao hơn so với giai đoạn quả thể?
Ở góc độ khoa học, nấm ĐTHT trong tự nhiên hay nấm ĐTHT được nuôi cấy trong môi trường nhân tạo bằng công nghệ sinh học, không thể trích dẫn chung chung là loại nào tốt hơn. Muốn “nói có sách, mách có chứng”, phải dựa trên “chỉ số”, thành phần các hoạt chất có lợi cho sức khỏe của con người để đánh giá hiệu quả.
Chúng ta hình dung như cây giá (một giai đoạn phát triển của cây đậu), khi ăn đúng ngày sẽ rất ngon, ăn sớm sẽ không ngon, để quá ngày sẽ phát triển thành cây đậu – không thể ăn sống được.
Với ĐTHT thì Biocare thu hoạch ở thời điểm sợi thể có các hoạt chất có lợi cho sức khỏe con người là cao nhất, không thu hoạch ở dạng cây nấm tức là đã bị Xenlulozơ hóa và các hoạt chất đã giảm đi rất nhiều.
Cây giá là một giai đoạn phát triển của cây đậu, ở giai đoạn cây giá có nhiều dưỡng chất nên ăn sống rất ngon, đến gia đoạn hình thành cây đậu dưỡng chất trong cây giá đã chuyển hóa một phần thành các màng sợi xenlulozo để phát triển thành cây đậu, nên ở giai đoạn cây đậu thì không thể ăn sống được.
Với ĐTHT giai đoạn tách chiết hệ sợi là giai đoạn có nhiều dưỡng chất nhất trong vòng đời của cây nấm ĐTHT.
Trong tự nhiên thì không thể thu hoạch được ở giai đoạn hệ sợi, còn trong môi trường công nghệ sinh học đa số các sản phẩm trên thị trường gần như đều khai thác ở giai đoạn quả thể.
Biocare áp dụng quy trình công nghệ sinh học khai thác ĐTHT ở giai đoạn sợi thể bằng công nghệ tách chiết hệ sợi xốp.
Công dụng của Đông Trùng Hạ Thảo
ĐTHT có nhiều công dụng, theo tài liệu “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của Gs.Ts Đỗ Tất Lợi và tài liệu khoa học của PGs.Ts Trần Đáng Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam (VAFF), và các tài liệu nghiên cứu của Gs Nguyễn Lân Dũng thì:
ĐTHT có chứa khoảng 17 axit amin, trong đó có adenosine, selen là các khoáng vi lượng rất cần thiết cho cơ thể, có khả năng tăng cường hệ miễn dịch, giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư. ĐTHT có tác dụng tích cực với các bệnh thận hư tăng cường sinh lý, giảm đau nhức khớp, bổ phổi, bồi bổ cơ thể, giúp ăn ngon ngủ khỏe, giảm lão hóa kéo dài tuổi thọ.
Đặc biệt, có tác dụng rõ rệt với bệnh thận, phòng và hỗ trợ điều trị ung thư, thường sau khoảng 3 đến 4 tuần là cảm nhận được công dụng của ĐTHT. Khi sử dụng ĐTHT hỗ trợ điều trị khối u thi nên xem là liều thuốc bổ đễ hỗ trợ điều trị chứ không nên xem là thuốc đặc trị, lúc này Đông Trùng Hạ Thảo phát huy vai trò tăng cường hệ thống miễn dịch giúp cơ thể khỏe mạnh và có tác dụng tích cực trong việc ngăn ngừa và phòng chống di căn của khối U, đặc biệt Đông Trung Hạ Thảo cũng rất tốt cho bệnh nhân sau hóa trị, xạ trị và những người cần hồi phục sức khỏe sau quá trình điều trị kéo dài.
Tác dụng của đông trùng hạ thảo đã được cả Đông và Tây y công nhận. Dưới đây là và tóm tắt những công dụng của đông trùng hạ thảo theo nghiên cứu công bố trên Tập San Nấm Dược Liệu Quốc Tế (International Journal of Medicinal Mushrooms):
- Hỗ trợ trị ung thư
- Hỗ trợ chữa các bệnh liên quan đến thận
- Tác động đến hệ miễn dịch
- Hỗ trợ điều tiết đường huyết, kiểm soát bệnh tiểu đường
- Hỗ trợ trị các bệnh liên quan đến phổi
- Hỗ trợ trị các bệnh liên quan đến tim
- Hỗ trợ trị các bệnh liên quan đến gan
- Hỗ trợ trị rối loạn và suy giảm chức năng tình dục
- Chống mệt mỏi
- Ứng dụng trong điều trị HIV/AIDS
Link gốc: Công dụng của đông trùng hạ thảo (ĐTHT) dưới góc nhìn của Y học cổ truyền và hiện đại
ĐTHT theo các tài liệu Đông y có rất nhiều tác dụng, trong đó theo phân tích khoa học thì ĐTHT có tác dụng tăng hoạt động hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng của cơ thể, làm kìm chế sự hình thành và phát triển của các khối U, nhờ hoạt chất Polysacharid và các hoạt chất khác.
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều sản phẩm Đông Trùng Hạ Thảo, người tiêu dùng thông thái nên biết chọn sản phẩm nào. Tìm hiểu về các sản phẩm của Biocare, xem tại website namduoclieu.vn.
Thạc sĩ sinh học Nguyễn Ngọc Nghiệp – Hội Hóa sinh – Y Dược Hà Nội và các tỉnh phía Bắc – Hội Các ngành Sinh học Việt Nam
Về công dụng của ĐTHT, tham khảo thêm tài liệu của PGS TS Trần Đáng: SÁCH THỰC PHẨM CHỨC NĂNG Functional Food
Tài liệu của GS TS Đỗ Tất Lợi: Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam
